Υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη σχετικά με το λαϊκό παραμύθι, το οποίο στη συνείδηση των περισσοτέρων είναι ένα λογοτεχνικό δημιούργημα που απευθύνεται αποκλειστικά στα παιδιά. Κατά το παρελθόν το παραμύθι υπήρξε ένα αφηγηματικό είδος του έντεχνου λαϊκού λόγου που αναλάμβαναν οι ενήλικες. Ήταν το λαϊκό τους μυθιστόρημα. Με αυτό διασκέδαζαν στις απογευματινές και βραδινές επισκέψεις και συνάξεις (τις «βεγγέρες», τα «σπεροκαθίσματα») αλλά ήταν και σημαντικό ψυχαγωγικό μέσο στην ανάπαυλα της αγροτικής ή άλλης εργασίας (στα νυχτέρια κ.λπ). Εξάλλου υπάρχουν πάμπολλα παραμύθια που το περιεχόμενο τους περιέχει θέματα αποκλεισμένα από τα παιδικά ενδιαφέροντα (κοινωνική κριτική για κληρικούς, τη συζυγική απιστία κ.α)
Το λαϊκό παραμύθι δεν ανήκει στο γραπτό λόγο. Είναι το λογοτεχνικό πεζό αφήγημα του προφορικού λαϊκού λόγου. Έτσι το γνώριζε η ανθρωπότητα, πριν εμφανιστούν οι έντυπες καταγεγραμμένες συλλογές, τις οποίες οι περισσότεροι έχουμε υπ΄όψει μας. Το ξεκίνημα της συλλογής κι έκδοσης των παραμυθιών έγινε από τους αδερφούς Grim, και από τότε ακολούθησαν συλλογές κι εκδόσεις σε πολλές χώρες. Στην Ελλάδα τα πρώτα έντυπα λαϊκά παραμύθια ήταν του Ham και κατόπιν του Pio.
Επειδή, ακριβώς, υπήρξε το παραμύθι το κυριότερο μέσο διασκέδασης σε διάφορες συνάξεις, ήταν αξιοσέβαστοι και περιζήτητοι οι «παραμυθάδες», οι έχοντες δηλαδή την ικανότητα αφήγησης των παραμυθιών, που πολλές φορές εμπλούτιζαν ή τα ανανέωναν με μοτίβα από διαφορετικά παραμύθια. Στα βυζαντινά και νεότερα χρόνια, διάφοροι τοπικοί άρχοντες προσκαλούσαν, επ' αμοιβή, τους παραμυθάδες, για να ψυχαγωγήσουν τους ίδιους και τους καλεσμένους.
Οι ρίζες του λαϊκού παραμυθιού ανάγονται σε πανάρχαια χρόνια, ακόμα κι από τη ζωή του πρωτόγονου ανθρώπου. Είναι είδος ανθρωπολογικό στο οποίο συναντάμε μοτίβα από διαφορετικές ιστορικές περιόδους, αλλά και μοτίβα κοινά και πανανθρώπινα. Γι' αυτό κι αποτελεί αντικείμενο μελέτης της ανθρωπολογίας, εθνολογίας, λαογραφίας, κοινωνικής ψυχολογίας κ.λπ.
.png)
Αν και προέρχονται όπως είπαμε από την κοινωνία των ενηλίκων, σήμερα τα παραμύθια απευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά στα παιδιά. Ο σημαντικότερος λόγος αυτού του προορισμού είναι παιδαγωγικός. Στα λαϊκά παραμύθια παρακολουθούμε την αδιάκοπη κι επαναλαμβανόμενη πάλη του καλού και του κακού, του ηθικού και του ανήθικου, του δίκαιου με του άδικου. Στο τέλος πάντα νικά κι επιβραβεύεται το δίκαιο και το σωστό. Αν δεν διδάξεις αυτό στα παιδιά, τι άλλο θα πρέπει να τους πεις;
Αλλά και οι ήρωες του παραμυθιού αποτελούν πρότυπα υποδειγματικά για την παιδική ψυχή. Ο παραμυθιακός ήρωας χαρακτηρίζεται όχι τόσο για τα σωματικά του χαρακτηριστικά αλλά για τα χαρίσματα του μυαλού, του πνεύματος και του ηθικού χαρακτήρα, τα οποία βρίσκονται πάντα στον αντίποδα του αντιπάλου, τον οποίον και στο τέλος νικά.
Στην εποχή μας, που τα παιδιά πλέον ψυχαγωγούνται από ηλεκτρονικά μέσα και παιχνίδια από το διαδίκτυο, γίνεται εντονότερη η ανάγκη της αφήγησης ή ανάγνωσης των λαϊκών παραμυθιών. Τα ηλεκτρονικά μέσα ψυχαγωγίας αλλά και οι ταινίες από την τηλεόραση και τα dvd, στερούν από τα παιδιά την ενεργοποίηση βασικών νοητικών διεργασιών αφού τους παρέχονται έτοιμες κι ανεπεξέργαστες εικόνες. Αντίθετα, με την ακρόαση ή ανάγνωση του παραμυθιού κινητοποιούνται οι νοητικοί μηχανισμοί, η φαντασία, η κρίση κ.λπ, πράγμα που ωθεί το παιδί στην διαμόρφωση ενεργητικής και δραστήριας προσωπικότητας.
Άπειρες έρευνες στο πεδίο της ψυχολογίας και της παιδαγωγικής απέδειξαν το παραπάνω σε σχέση με τα μέσα της τεχνολογίας, που συντελούν στη δημιουργία παθητικών δεκτών.
Για όλους τους παραπάνω λόγους είναι απαραίτητη η διάδοση του παραμυθιού στην παιδική ηλικία. Αλλά εκτός από αυτούς τους παιδαγωγικούς σκοπούς, υπάρχει κι ένας άλλος λόγος που προβάλλει αναγκαίος, κυρίως στις μέρες μας, που οι νέες γενιές αποκόπτονται από τις ρίζες της παράδοσης. Με την απόλαυση των λαϊκών παραμυθιών, τα παιδιά θα ανταμώσουν το μαγικό κόσμο της παράδοσης, θα γνωρίσουν τους λαϊκούς παραμυθιακούς ήρωες που γαλούχησαν εκατοντάδες γενιές. Και κυρίως, θα γνωρίσουν τις παραδοσιακές αξίες της ελληνικής ψυχής, όπως διαγράφονται από τα χαρίσματα των ηρώων αυτών.
* 1η Δημοσίευση Περιοδικό ΧΟΡΕΥΩ Τεύχος Άνοιξη - Καλοκαίρι 2017
* * Βρείτε βιβλία του Γιώργου Βενετούλια εδω
** Αν θες κι εσύ να μοιραστείς κάτι δικό σου, κάποια στιγμή σου, την άποψη σου ή οτιδήποτε άλλο, μάθε πως εδώ
Δημοσίευση σχολίου